"Έκδοση µε ιστορική και επιστηµονική τεκµηρίωση"

 

Γιώργος Μαρινάκης

Πρόεδρος ΣΕΔΗΚ - Δήµαρχος Ρεθύµνου

 

     Σε µια εποχή στην οποία επαναπροσδιορίζονται οι πολιτικές, πολιτιστικές και ιστορικές άξιες της ανθρωπότητας, η ιστορία και τα ποικίλα πολιτισµικά συµφραζόµενα που συνδέονται µε την Ελιά, συνιστούν, διαχρονικά, ένα σηµαντικό πολιτιστικό κεφάλαιο το οποίο µοιράζονται όλοι οι κάτοικοι του νησιού µας και ειδικότερα οι περιοχές όπου οι κλιµατικές συνθήκες επέτρεψαν την πρώτη παρουσία και εξέλιξη της στον πλανήτη.

   Αδιάψευστοι µάρτυρες της εξέλιξης αυτής αποτελούν ορισµένα ελαιόδεντρα τα οποία κατάφεραν να επιζήσουν χιλιετηρίδες υποµένοντας και αποτυπώνοντας στο ανάγλυφο του κορµού τους, τα πλήγµατα του καιρού και   του χρόνου, άλλα και τις φροντίδες του ανθρώπου, για να πλουτίζουν σήµερα τη ζωή µας ως φορείς γνώσης και ιστορίας, ως σύµβολα ανθεκτικότητας και δύναµης, ως ζωντανά µνηµεία της φύσης.

    Τη µύηση µας σε αυτή την πολύτιµη ελαιοκοµική κληρονοµιά της Κρήτης, τη συµµετοχή µας στους µετασχηµατισµούς, τις µεταλλάξεις της και την επιβίωση της στο χρόνο και τον τόπο, επιδιώκει η πρωτότυπη τούτη έκδοση την οποία εµπνεύστηκε, επιµελήθηκε και συνέγραψε ο Επιστηµονικός Σύµβουλος του ΣΕΔΗΚ Δρ. Νίκος Μιχελάκης.

Με υπερηφάνεια και χαρά αποδέχθηκε ο ΣΕΔΗΚ την έκδοσή του η οποία αποτελεί προϊόν του προσωπικού, πνευµατικού και βιολογικού µόχθου του κ. Μιχελάκη καθώς και της πολύχρονης συνεργασίας του µε την Περιφέρεια Κρήτης και τους Δήµους - Μέλη του ΣΕΔΗΚ, µε κοινή στόχευση την ανάδειξη, προστασία και ανάπλαση των Μνηµειακών Ελαιοδέντρων της Κρήτης.

    Η αξία της συγκεκριµένης έκδοσης έγκειται, µεταξύ άλλων, στην πληρότητα και την ιστορική και επιστηµονική της τεκµηρίωση. Πρόκειται για µία ολοκληρωµένη προσέγγιση η οποία δεν εξαντλείται στην παρουσίαση των σηµερινών Μνηµειακών Ελαιοδέντρων της Κρήτης. Επισκοπεί τα µορφολογικά και αισθητικά τους χαρακτηριστικά, παρουσιάζει µεθόδους χρονόλογησής τους και καταγράφει τις σχέσεις τους µε την ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισµό. Παράλληλα αναφέρεται στις Ελιές της Μινωικής Κρήτης, τις Μυθικές και Ιστορικές Ελιές της Ελλάδας, αλλά και τις Μνηµειακές Ελιές που έχουν επισηµανθεί και υπάρχουν ακόµη σήµερα σε διάφορες περιοχές όλης της χώρας, αλλά και σε άλλες χώρες του κόσµου.

   Κι επειδή η επιτυχία δεν είναι συνάρτηση µόνον του αποτελέσµατος µιας καινοτόµας δράσης αλλά και της διαδροµής που διένυσε µέχρι να ολοκληρωθεί επιτυχώς, αξίζει να αναφερθούµε σε κάποιες κρίσιµες παραµέτρους της που µαρτυρούν τη δυσκολία του εγχειρήµατος:

   Ο ΣΕΔΗΚ από την ίδρυσή του, το 2002, ενέγραψε στο καταστατικό του, σε υψηλή θέση στην στην ιεραρχική κλίµακα των προτεραιοτήτων του, την προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των «Μνηµειακών Ελαιόδεντρων Κρήτης» αναγνωρίζοντας τη σηµασία τους ως στοιχεία της ελαιοκοµικής µας κληρονοµιάς.

   Τον στόχο συµµερίστηκαν και υποστήριξαν, σε επίπεδο υπόδειξης, καταγραφής και ανάδειξης τους ως µνηµειακών ελαιοδέντρων αλλά και ευαισθητοποίησης των τοπικών παραγόντων και του κοινού, η Περιφέρεια, οι Δήµοι – Μέλη του ΣΕΔΗΚ, πλήθος φορέων και ευαισθητοποιηµένοι πολίτες.

   Η δυσκολία, που έγινε εµφανής από το πρώτο κιόλας στάδιο του εγχειρήµατος, εδραζόταν αφενός σε θέµατα ιδιοκτησιακού καθεστώτος και αφετέρου, στην αντίληψη, τα κίνητρα και τις προσδοκίες των ενδιαφεροµένων.

Κρίθηκε λοιπόν αναγκαία η οριοθέτηση και η σαφής εννοιολόγηση του όρου «Μνηµειακά ελαιόδεντρα», η οποία πραγµατώθηκε µέσω µιας ειδικής διαδικτυακής διαδικασίας, απλής και αδάπανης, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΣΕΔΗΚ (www.sedik.gr), όπου οι ενδιαφερόµενοι πληροφορούνταν για ηλικιακά, αισθητικά, µορφολογικά και ιστορικά χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να διαθέτει ένα ελαιόδεντρο για να αξιολογηθεί ως «µνηµειακό». Το επόµενο στάδιο, είναι η ανάπλαση και ανάδειξή του, µέσα από τη διεκδίκηση και αξιοποίηση οικονοµικών πόρων από εθνικά και κοινοτικά προγράµµατα.

   Για το συντονισµό των εµπλεκοµένων και την επιστηµονική υποστήριξη του εγχειρήµατος ο ΣΕΔΗΚ συγκρότησε Ειδική Διεπιστηµονική Επιτροπή από γεωπόνους, αρχαιολόγους, αρχαιο-βοτανολόγους και εικαστικούς η οποία καθόρισε την διαδικασία υποβολής και αξιολόγησης   ων προτάσεων και, ακολούθως, την ανακήρυξη των δέντρων που πληρούσαν επαρκώς τα απαιτούµενα κριτήρια, ως «Μνηµειακών».  

   Η εγκυρότητα, αρτιότητα και διαφάνεια της διαδικασίας, της επεφύλαξε θερµή ανταπόκριση από φορείς και ιδιώτες: Μέχρι το 2018, υποβλήθηκαν και αξιολογήθηκαν πάνω από 100 προτάσεις για αναγνώριση και ανάπλαση Μνηµειακών Ελαιοδέντρων εκ των οποίων ανακηρύχθηκαν ως Μνηµειακά, συνολικά 25 Ελαιόδεντρα, µε αναφορά σε διάφορες χρονικές περιόδους. Η ανάδειξη και ανάπλασή τους προσέλκυσε το ζωηρό ενδιαφέρον των κατά τόπους φορέων και των ιδιοκτήτων των δέντρων, µε αποτέλεσµα να υλοποιηθούν περισσότερες από 30 εκδηλώσεις ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών παραγόντων, του ευρύτερου κοινού, στο οποίο συµπεριλήφθηκαν και οι ξένοι επισκέπτες της Κρήτης. Προτεραιότητα δόθηκε στον τοµέα της εκπαίδευσης µε την διοργάνωση επισκέψεων και ενηµερώσεων εκπαιδευτικών και µαθητών σε διάφορα Μνηµειακά Ελαιόδεντρα.

   Σε αντίθεση µε την θετική και απρόσκοπτη εξέλιξη της ευρείας ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης, η διαδικασία ανάπλασης των δέντρων προσέκρουσε σε πλήθος δυσχερειών που αφορούσαν την έκταση των απαιτούµενων εργασιών για τη διασφάλιση της επισκεψιµότητας, τη διευθέτηση του περιβάλλοντος χώρου τους µε διακοσµητικές περιφράξεις και   σηµάνσεις συµβατές µε το περιβάλλον και τον µνηµειακό χαρακτήρα των δέντρων κ.λ.π.

   Δεδοµένου ότι η χρηµατοδότηση των εργασιών ανάπλασης από δηµόσιους πόρους, έθετε ως προαπαιτούµενο τη συναίνεση των ιδιοκτητών στην παραχώρηση βάσει νόµιµων διαδικασιών (δωρεά, µεταβίβαση, ενοικίαση ή χρήση) των δέντρων που βρίσκονταν στην ιδιοκτησίας τους, στους Δήµους ή στον ΣΕΔΗΚ, η απουσία της θετικής του διάθεσης, στέρησε από 15 µνηµειακά ελαιόδεντρα, την ευκαιρία ανάπλασής τους. Έτσι, µόνον τα 10 - από το σύνολο των 25 ανακηρυχθέντων εκ µέρους του ΣΕΔΗΚ ως «Μνηµειακών» - έτυχαν ανάπλασης η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, χάρη στη συναίνεση των ιδιοκτητών τους.

     Ήδη, εκτός από την «Ελιά Βουβών» της οποίας η ανάπλαση έχει προχωρήσει αρκετά από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 µε προσπάθειες του σηµερινού Δήµου Πλατανιά, ολοκληρώθηκε και η ανάπλαση της «Υψωµένης Ελιάς Βατολάκκου», της όποιας η µελέτη και εκτέλεση έγινε από τον ΣΕΔΗΚ σε συνεργασία µε τον όµορο Δήµο.

   Παράλληλα, από το 2018 µε πιστώσεις της Περιφέρειας Κρήτης, ο ΣΕΔΗΚ ολοκλήρωσε τις αρχιτεκτονικές µελέτες των Μνηµειακών Ελαιοδέντρων Αµαρίου ( Δ. Αµαρίου),   Αγγελιανών (Δ. Μυλοποταµου), Πανασού ( Δ. Γόρτυνας), Καβουσίου ( Δ. Ιεράπετρας) και η υλοποίηση τους   ανατέθηκε στους οικείους Δήµους.

   Αγαπητοί φίλοι,

   Αποτελεί κοινή παραδοχή πως δίχως το προσωπικό µεράκι και φιλότιµο, την αφοσίωση στο στόχο, την πίστη στη δύναµη της σύµπραξης – γέννηµα του εθελοντισµού και της ανόθευτης αγάπης για τον τόπο, τα έργα των ανθρώπων θα παρέµεναν πάντοτε ηµιτελή, στερηµένα της δηµιουργικής φαντασίας, της ευγενούς, ανιδιοτελούς προσφοράς και της κοινής αποδοχής.

     Ο κ. Νίκος Μιχελάκης, Δρ. Γεωπόνος, ανταποκρίνεται µε ευπρέπεια σε όλες αυτές τις ασφαλείς εγγυήσεις επιτυχίας. Τον ευχαριστούµε και του ευχόµαστε να συνεχίσει ανεµπόδιστα το χρήσιµο συγγραφικό του έργο και τη σηµαντική του προσφορά στην ελαιοκοµία της Κρήτης

   Θερµές ευχαριστίες καταθέτουµε και στους επιστήµονες που µετείχαν στην Επιτροπή αξιολόγησης και ανάδειξης των Μνηµειακών Ελαιοδέντρων Κρήτης:

Κα Ανάγια Σαρπάκη – Αρχαιολόγο - Αρχαιοβοτανολόγο, κο Γιάννη Μετζιδάκη –Δρ. Γεωπόνο πρ. ερευνητή Ινστιτούτου Ελιάς, κα Κουκουράκη Ανθή - Αρχαιολόγο, κο Αρχοντάκη Ιωάννη - Καλλιτεχνικό Επιµελητή στο Ελαιουργείο Τέχνης, κα Νικολέτα Γκολφινοπούλου - Γεωπόνο Δήµου Ρεθύµνης και κα Κοτσιφάκη Πελαγία - Γεωπόνο Δήµου Γόρτυνας. Η δεκαετής συνδροµή τους στη λειτουργία της Επιτροπής και το συνολικό παραγωγικό τους έργο, είναι άξια µίµησης.

    Εξίσου αξιέπαινη είναι η ανιδιοτελής προσφορά και αποδοτική συνεργασία των Δήµων – Μελών του ΣΕΔΗΚ και των ιδιοκτητών των ελαιοδέντρων που αξιολογήθηκαν ως Μνηµειακά. Τους ευχαριστούµε για την εµπιστοσύνη τους προς το ΣΕΔΗΚ και για την αµέριστη συµπαράσταση τους σε όλες τις δράσεις του Συνδέσµου, που έχουν ως αποδέκτες την κοινωνία της Κρήτης.

Ρέθυµνο, Σεπτέµβρης 2020

Γιώργος Μαρινάκης